Drie gevaarlijke P’s: populisme, polarisering, particratie

Woensdag 6 januari 2021 is een dag die in de geschiedenisboeken zal blijven staan, als de dag dat Capitole Hill in Washington DC bestormd werd door een meute opgehitste en ontevreden aanhangers van een op zijn minst zeer dubieuze president.
Of die dag ook zal herinnerd worden als de start van de bewustwording dat de democratie, ook in de bakermat ervan, namelijk de Verenigde Staten van Amerika, aan een upgrade toe is, zal de toekomst uitwijzen.

De reacties bij ons op deze gebeurtenissen, zoals een tweet van Gwendolyn Rutten, doen jammer genoeg vermoeden dat sommigen nog steeds niet de diepere problemen zien en herkennen. 

Vier jaar populisme en polarisering

In 2016, in de aanloop naar de vorige presidentsverkiezingen, heeft het mij verrast dat de republikeinse partij, die al bestaat sedert 1854, niets anders te bieden had dan een buitenstaander zoals Donald Trump. Deze schatrijke man zonder enige politieke ervaring maar met een erg bedenkelijk CV en een uitgesproken narcistische persoonlijkheid, was toch geen evident persoon om de macht van een president aan toe te vertrouwen. We moeten ons daarbij bewust zijn dat in de VS een president inderdaad erg veel macht heeft en niet zoals een premier bij ons nog sterk afhankelijk is van de macht van partijvoorzitters.
Zelf heb ik sedert 20 januari 2017 getracht de 45e president van de VS objectief te volgen en zeker niet blindelings alles te geloven wat de media ons voorkauwde. En ja, soms verraste de man in zijn buitenlandse politiek en wist hij toch op een apolitieke manier successen te boeken. Op andere momenten handelde hij dan weer op een onbeschofte, boertige en soms zelfs clowneske manier, iets wat je niet verwacht van de president van de grootste democratie op deze wereld.
Wat echter een constante was gedurende deze vier jaar, was de manier waarop hij zijn volgers wist te bewerken. Trump is helemaal geen groot redenaar, in tegenstelling tot zijn voorganger Barack Obama, maar hij slaagde er telkens in om tijdens sloganeske toespraken zijn toehoorders wild enthousiast te maken en hen op die wijze sterk aan hem te binden. Amerikanen zijn bijzonder trots op het feit dat hun natie doorgaat voor de absolute wereldleider en een slogan als ‘Make America Great Again’ gaat er dan ook in als gesneden koek. Trump heeft dit ondermeer als constante gebruikt, zonder evenwel ooit duidelijk te maken wat dit inhield en wat zijn beleidsplannen waren om dit te realiseren. Dit, beste lezer, is puur populisme. Het is zoals roepen ‘ik schaf de belastingen af’ zonder ooit een realistisch plan voor te leggen hoe je dit gaat realiseren en toch zorgen dat de overheid haar werk kan blijven doen.
Een andere constante in Donald Trumps aanpak was er continu op hameren dat hij aan de goede kant van de geschiedenis stond en alle anderen slechteriken waren. Deze houding hanteerde hij bijzonder sterk tijdens de ganse verkiezingscampagne, en bleef hij volhouden ook toen het duidelijk werd dat hij de verkiezingen verloren had. De anderen konden slechts winnen door fraude en bedrog. Zo iets is niet enkel polariseren maar is de democratische werking van de natie in twijfel trekken. Er is een enorm verschil wanneer de oppositie de verkiezingen bekritiseert of indien de zetelende president van een natie de geldigheid van verkiezingen verwerpt. Dit is niet enkel een verregaande vorm van polarisering, maar is de wettelijkheid en de democratie van de natie, die u verondersteld bent te vertegenwoordigen, wegzetten bij het groot huisvuil. 
De bestorming van het Capitool is daarvan, tot hiertoe, een beschamend en schandelijk gevolg.

Blijkbaar heeft dit toch bij vele politieke en juridische verantwoordelijken in de VS de ogen geopend en hopelijk zal men er zorg voor dragen dat dit soort Trumpiaanse uitspattingen niet tot verdere catastrofen kunnen leiden, waarbij men al denkt aan het 25e amendement van de Amerikaanse grondwet, die het mogelijk maakt de president tijdelijk te vervangen.

De oorzaak van deze kwaal zit dieper

Vanaf 20 januari kan de nieuwe president, Joe Biden, met een meerderheid in de senaat en het Huis der Afgevaardigden, werken aan een wederopbouw van de Amerikaanse democratie. Als gematigd democraat met een reusachtige ervaring kan hij hopelijk de twee grote partijen, Democraten en Republikeinen, ertoe bewegen om samen te werken in het belang van de natie en te stoppen met een pure blokkeringsstrategie om de ‘andere’ niets te gunnen.
Er was een tijd dat in de VS grote projecten over de partijgrenzen heen konden gedragen worden, denk maar aan bijvoorbeeld het Apollo project in de jaren zestig. Dit is echter al lang niet meer het geval, en tijdens de laatste zes jaar van de Obama-administratie hebben we enkel Congresleden gezien die hun meerderheid gebruikten om alles wat uit Democratische hoek kwam, zowel van het Witte Huis als het congres, af te blokken. Beide partijen zijn ontzettend gaan polariseren waarbij de verkiezingsuitgaven zeker een negatief effect hadden. Realiseert u zich dat bij de verkiezingen van de voorbije dagen in Georgia, waarbij vier kandidaten streden om twee zitjes in de senaat, de campagne 342 miljoen dollar heeft gekost? Het is evident dat wie zo een zitje binnenhaalt, schatplichtig is aan zijn/haar sponsors en dat daarbij het algemeen belang naar een lagere prioriteit gaat. Beleid wordt daarbij te vaak herleid tot kunnen aantonen, bij de volgende verkiezingen, dat je alles uit de kast hebt gehaald om je sponsors ter wille te zijn.

Deze gang van zaken heeft beide partijen het contact doen verliezen met de basis van de democratie, het volk, en dat volk heeft in 2016 gekozen voor een outsider, een niet politicus, die hen niet heeft gegeven wat ze nodig hadden, maar hen wel emotioneel aan zich heeft gebonden. De Republikeinse partij heeft op die manier handig gebruik gemaakt van Trumps populisme maar heeft ook de polarisering laten groeien tot pure vijandigheid en de partijleiding zal dan ook een ernstig gewetensonderzoek moeten doorvoeren.

Belgische recuperatie van het Amerikaanse geweld

Verscheidene functionarissen van Belgische traditionele  partijen voelden zich onmiddellijk geroepen om de gebeurtenissen in Washington DC te weerspiegelen op de lokale politiek en zoals Gwendolyn Rutten, hadden zij het dan over ‘de wolven in schaapsvacht’, het ‘gevaar van populistische partijen’ en meer van dergelijke dingen, duidelijk gericht naar de rechtse partijen.
Dat is natuurlijke goedkope onzin. Er zijn bij ons geen extreem rechtse gewelddadige partijen, en als er al sprake is van geweld, komt dat eerder uit linkse hoek of van losgeslagen, niet-geïntegreerde allochtone jongeren.
Het volk hoeft bij ons het parlementsgebouw niet te bestormen en in een staatsgreepachtige manier op de stoel te gaan zitten van de kamervoorzitter. Onze volksvertegenwoordigers zorgen zelf voor staatsgrepen, of hoe moeten we dan de liberale actie van maart vorig jaar noemen? 
Ook de Vivaldi regering, alhoewel gevormd binnen de regels van de grondwet, kun je moeilijk een erg democratische actie noemen. En daar zit ook de diepere oorzaak van de Belgische kwaal. De oude partijen bij ons noemen het populisme wanneer onze partij of Vlaams Belang problemen noemen die niet passen binnen de ‘progressieve ideologie’. Zo is bijvoorbeeld voor hen iedere kritiek op massamigratie en op asielmisbruik populisme, maar daar tegenover is de ganse ‘Zwarte Piet’ hetze een gerechtvaardigde strijd tegen discriminatie en racisme. Daarbij polariseren zij net zoals de twee grote Amerikaanse partijen dat doen, en gedragen zich populistisch naar allen die de extreem progressieve ideeën genegen zijn. Door daar bovenop de twee grootste partijen, N-VA en Vlaams Belang, te weren in het beleid, voeden zij de ontevredenheid bij de bevolking, die zich, als gevolg, steeds extremer toont in haar politieke keuze.
Bovendien lijdt ons politiek bestel aan particratie. In een vorige nieuwsbrief had ik het daar al uitvoerig over en was mijn oplossing ondermeer de rechtstreekse verkiezing van een president. Ook dat houdt belangrijke verantwoordelijkheden in, waarbij in de eerste plaats de partijen competente en waardige kandidaten moeten aanbieden, en vervolgens de kiezer een weldoordachte keuze moet maken. In de VS is het op dat vlak in 2016 volkomen fout gelopen, maar bij ons is iedere verkiezing een loterij, want wat er ook uit de urne komt, het zijn de partijvoorzitters die vervolgens bepalen welke regering zij vormen, en met welk programma. Het beleid dat vandaag federaal gevoerd wordt, is slechts gedragen door een kleine minderheid in Vlaanderen. 
Joe Biden staat voor een grote uitdaging, maar ook in België staat de politiek voor een enorme uitdaging. Vlamingen mogen dan geduldiger zijn en minder gewelddadig dan sommige Amerikanen, je kunt niet blijvend ongestraft met de voeten van het volk spelen.

Dit artikel is een persoonlijke opinie van de schrijver en is geen officieel N-VA partijstandpunt.